ส้มเสี้ยวเป็นหลักกับใบส้มป่อย ใบมะขาม ใบมะขามแขก ผลสมอไทยแบบสด กับเข้าเย็นเหนือ เข้าเย็นใต้ (ข้าวเย็นเหนือ ข้าวเย็นใต้) และยาดำ (3 ชนิดหลังมีขายตามร้านยาแผนไทย) จำนวนเท่ากัน อย่างละ 15 กรัม ต้มกับน้ำ 3 ส่วน กะเอาเองจนเดือด เคี่ยวเหลือ 1 ส่วน ดื่มตอนอุ่น ครั้งละ 2-3 ช้อนโต๊ะ 2 เวลา เช้า-เย็น ก่อนหรือหลังอาหารก็ได้ ถ้าเป็นเด็กให้ลดสัดส่วนลงตามสมควร ดื่มได้เรื่อย ๆ จนกว่าอาการจะหาย และยังช่วยชำระเมือกในลำไส้ ละลายเสมหะ และสิวที่ขึ้นเขรอะจะค่อย ๆ ดีขึ้นและหายได้เช่นกันส้มเสี้ยว หรือ BAUHINIA MALABARIC A. ROXB. RETUSA. ACUMINATA อยู่ในวงศ์ CAESALPNEA เป็นไม้พุ่มขนาดกลาง ใบดกหนาทึบคล้ายใบชงโค รสเปรี้ยวเหมือนกับใบส้มป่อย ดอกสีขาวสวยงามมาก ผละเป็นฝักมีเมล็ด ซึ่งไม้ในตระกูลนี้มีทั้งไม้เถาและไม้ต้น ใช้ได้เหมือนกันหมด ชนิดไม้เถาเปลือกต้นยังใช้ทำเป็นปอได้ดีเพราะเหนียวมาก ทางยา ใบขยี้พอกรักษาแผลเปื่อย ขับระดูมีกลิ่นเหม็น ขับปัสสาวะ ขับเมือกเสมหะได้ เปลือกต้นรสฝาดปนเปรี้ยวต้มดื่มแก้ไอ ฟอกโลหิต ใบแก่ต้มน้ำอาบแก้ผื่นคันตามตัวดีมาก ทางอาหาร ใบอ่อนกินเป็นผักสด ใส่ต้มปลา ต้มเนื้อ อร่อยมาก ผลกินได้รสฝาดปนเปรี้ยว ต้นส้มเสี้ยว มีขายที่ตลาดนัดไม้ดอกไม้ประดับ สวนจตุจักร ทุกวันพุธ-พฤหัสบดี บริเวณโครงการ 21 แผลคุณพร้อมพันธุ์
ข้าวเย็นเหนือ
ชื่อสามัญ คือ Smilax.
ชื่อพฤษศาสตร์ คือ Smilax corbularia Kunth.
ชื่อวงศ์ คือ Smilaceae.
ชื่ออื่นๆ คือ หัวยาข้าวเย็นเหนือ ข้าวเย็นโคกแดง, ยาหัวข้อ, ค้อนกระแต, หัวยาจีนปักษ์เหนือ, เสี้ยมโถ่ฮก, หัวข้าวเย็นวอก
ชื่อสามัญ คือ Smilax.
ชื่อพฤษศาสตร์ คือ Smilax microchina T. koyama
ชื่อวงศ์ คือ Smilaceae.
ชื่ออื่นๆ คือ ข้าวเย็นโคกขาว, ยาหัวข้อ, หัวยาจีนปักใต้, เตียวโถ่ฮกทั้งข้าวเย็นเหนือ และ ข้าวเย็นใต้ นิยมใช้คู่กัน เรียกว่า ข้าวเย็นทั้งสอง
ลักษณะทั่วไป
ข้าวเย็นเหนืออยู่คู่กับข้าวเย็นใต้ เป็นไม้เลื้อยลงหัว ลำต้นมีหนาม ใบคล้ายใบกลอย หัวสีน้ำตาลอ่อน
สรรพคุณ
ใช้หัวแก้เส้นพิการ น้ำเหลืองเสีย กามโรค ฝีเปื่อย พุพอง และต้นแก้อัมพาต แก้พยาธิในท้อง, แก้ปัสสาวะและเส้นเอ็นพิการ, แก้น้ำเหลืองเสีย, แก้ร้อนในกระหายน้ำ, แก้พุพองผื่นคัน, หัวเข้ายาแก้ผิดกระบูน, แก้ประดง, แก้คุดทะราด, แผลฝี, แผลเน่าเปื่อย, ใช้เป็นยาแก้อักเสบ รักษาริดสีดวงทวารจากการสืบค้นไม่พบว่า สมุนไพรที่ผู้ป่วยใช้มีฤทธิ์ที่เกี่ยวข้องกับการลดระดับน้ำตาลในเลือด จึงไม่เหมาะจะใช้ลดระดับน้ำตาลในเลือดสำหรับผู้ป่วยเบาหวาน
ตำรับอีสานแก้มะเร็ง
ใช้ หัวข้าวเย็นโคกชนิดขาวและแดง ลำต้นส้มกุ้ง เปลือกต้นสะเดาช้างและลำต้นขมิ้นเครือ ต้มน้ำดื่มแก้มะเร็ง ผสมลำต้นขี้เหล็กและลำต้นหนามหัน ต้มน้ำดื่มแก้มะเร็ง รักษากามโรค ผสมรากเล็บเหยี่ยวและรากทองพันชั่ง ต้มน้ำดื่ม รักษาแผลเรื้อรัง
ตำรับภาคกลางแก้มะเร็ง
ใช้ รากฆ้อนกระแต หัวข้าวเย็นเหนือ ผสมลำต้นและใบทองพันชั่ง ลำต้นหรือรากเถาวัลย์ยั้ง ลำต้นข่อยน้ำ และลำต้นหรือรากขันทองพยาบาท ต้มน้ำดื่มแก้มะเร็ง
อีกตำรับของพ่อหมอขาว ขมวดทรัพย์ 20 ม.5 บ้านห้วยวังปลา ต.ศรีธาตุ อ.ศรีธาตุ จ.อุดรธานี เป็นตัวยาแก้โรคกระเพาะอาหาร ประกอบด้วยยาหัวต้น (ข้าวเหนียวเหนือ) ,ยาหัวค้อนกระแต (ข้าวเหนียวใต้) , รากหิ่งโห่ ว่านพระอินทร์ , หัวสับปะรด (ราก) ,ผักชีช้าง นำสมุนไพรทั้งหมดนี้มาตากแดดให้แห้ง และเลือกเอาสมุนไพรจำนวนเท่าๆกันมามัดรวมกันแล้วต้มดื่ม เช้า-เย็น
